Het gemeentefonds daalt in 2025 door het ravijn
Het rijk verlaagt het gemeentefonds in 2025 met € 675 miljoen en in 2026 maar liefst met € 3 miljard. Dit is een direct gevolg van beleid uit het Kabinet Rutte IV. Deze forse korting op het fonds duwt veel gemeenten richting een financieel ravijn. Dit kost ons € 29 miljoen structureel. Hier hebben we in de begroting al rekening mee gehouden, maar dit doet ons nog steeds veel pijn.
Naast deze verlaging is er nog een onzichtbaar ravijn
Het probleem is dat gemeenten niet genoeg geld krijgen om de gestegen lonen en prijzen te betalen. Dit komt door twee maatregelen:
- In de eerste kwartaalrapportage 2024 informeerden we u al over het feit dat het Rijk ons compensatie geeft via een nieuw indexcijfer: prijs bruto binnenlands product. Dit is een algemeen indexcijfer voor de Nederlandse economie. Voorheen kregen we compensatie voor lonen, prijzen en investeringen in de overheidssector. Dat was maatwerk voor de overheid en paste beter bij onze echte kostenstijgingen. Het nieuwe globale indexcijfer ligt gemiddeld één procent lager dan het oude.
- De tweede oorzaak is dat het Rijk de compensatie voor het lopende jaar baseert op de voorspelling van het Centraal Planbureau in het voorjaar. Maar die voorspelling valt al jaren gemiddeld ongeveer één procent lager uit dan de werkelijke inflatie.
Beide problemen samen kosten ons zo'n € 10 miljoen per jaar. Dit verlies groeit elk jaar dat de prijs bruto binnenlands product lager ligt dan de werkelijke kostenstijging voor de gemeente. Elke keer dat dit gebeurt wordt het ravijn dieper. Een procentpunt lagere compensatie kost ons ongeveer € 5 miljoen.
We gaan de compensatie die we van het Rijk krijgen doorbetalen aan onze partners
Dit jaar geven we onze gesubsidieerde partners nog compensatie voor de werkelijke kostenstijging. Het verschil tussen wat we krijgen van het Rijk en wat we doorbetalen, moet de gemeente opvangen. Dit is op termijn niet vol te houden. Daarom gaan we de subsidieverordening zo aanpassen, dat wij na 2025 de compensatie die wij van het Rijk krijgen ook doorbetalen aan onze gesubsidieerde instellingen.
Bij de jeugdhulp nemen de kosten toe en blijft de opgave groot
We moeten structureel € 17 miljoen bezuinigen op de jeugdhulp. We zijn volop bezig met de uitvoering van de korte termijn maatregelen zoals het versterken van contractmanagement en het terugbrengen van de niet gecontracteerde zorg. Ook zijn we bezig met de aanbesteding van de jeugdhulp zonder verblijf en jeugdhulp met verblijf. De nieuwe contracten moeten gaan zorgen voor betere sturingsmogelijkheden en het beperken van het aantal partijen. Desondanks alle inzet verwachten we dat in 2024 de kosten € 4,5 miljoen hoger zijn dan begroot. Hiervan is naar verwachting € 3,5 miljoen structureel. Dit zit vooral op onderdelen waarop we nog geen maatregelen hebben kunnen doorvoeren, zoals de specialistische GGZ en de jeugdzorg plus. Gezien de bezuinigingsopgave van € 17 miljoen die er al ligt stellen we voor om het budget jeugdhulp structureel met € 3,5 miljoen te verhogen, en niet de bezuinigingsopgave nog groter te maken.
Landelijk speelt overigens ook dat de kosten van de jeugdhulp blijven toenemen. Het Rijk heeft plannen om het jeugdzorgstelsel te hervormen en de jeugdwet aan te passen (beperken reikwijdte). De besluitvorming over deze hervorming laat op zich wachten. We wachten nu op een advies van de deskundigencommissie die naar verwachting begin 2025 volgt. Hierdoor blijven de huidige problemen bestaan.
We krijgen steeds meer taken van het Rijk
Maar vaak is er niet genoeg geld beschikbaar om deze nieuwe taken te betalen. In het hoofdlijnenakkoord van het Kabinet Schoof staat dat de doeluitkeringen met een korting van 10% worden overgeheveld naar het gemeentefonds. Dit kan gemeenten nog verder in de problemen brengen.
Dit leidt tot een stapeling van problemen die de financiële houdbaarheid van veel gemeenten in gevaar brengt. Als het Rijk door gaat met dit beleid komen veel gemeenten financieel in de problemen. Dit geldt ook voor Almere.